آرتروز زانو

سلام دوستان امیدوارم سالم و سلامت باشد؛ امروز اومدیم تا درباره زانو درد و آرتروز اون اطلاعاتی رو در اختیار شما بزاریم و همینطور بهتون بگیم اگه دچار مشکل شدین فیزیوتراپی چه طور میتونه بهتون کمک کنه ؟ پس با ما همراه باشین.

خب؛ مفصل زانو یکی از مفاصل مهم بدن هستش که در راه‌رفتن و تحرک ما نقش اساسی ای داره و این مفصل همواره مقدار زیادی نیرو را تحمل میکنه؛ چون که کل وزن بدن از طریق زانو به زمین منتقل می‌شه. اکثر افراد به خصوص در سنین بالا به دلایل مختلف زانو درد را تجربه می‌کنن که یکی از شایع‌ترین علت‌های آن آرتروز هست.

آرتروز زانو

یک زانوی سالم به راحتی و به نرمی خم و صاف می‌شه. این حرکت روان، به دلیل وجود بافتی لغزنده هست و قطعا معرف حضورتون هست که به اون غضروف مفصلی می‌گویند. این غضروف، انتهای استخوان‌های ساق و ران که باهم مفصل زانو را تشکیل می‌دهند؛ می‌پوشونه و از اون محافظت می‌کنه. هر آسیبی که به غضروف مفصلی وارد بشه و یا باعث تخریب آن گردد طبیعتا حرکت مفصل رو دچار مشکل کرده و درد ایجاد می‌کنه. در موارد شدید تخریب غضروف دو استخوان بر روی هم ساییده می‌شن و عملکرد فیزیکی فرد از دست می‌ره و درد زیادی ایجاد می‌شه.

آرتروز شایع‌ترین عارضه روماتیسمی و عضلانی-اسکلتی هست که باعث از‌بین‌رفتن تدریجی و پیش‌رونده‌ی غضروف مفصلی می‌شه و نتیجه‌ی اون ساییده‌شدن استخوان‌های توی مفصل به یکدیگر و ایجاد درد، خشکی و التهاب هستش. مفصل زانو شایع‌ترین مفصل درگیر در این عارضه هست و ابتلای این مفصل در زنان از مردان بیشتره و همونطور که میدونید شایع‌ترین دلیل ایجاد آرتروز افزایش سن هست.

آرتروز چیست؟

این عارضه باعث کاهش دامنه‌ی حرکتی، بروز درد، بی ثباتی مفصلی و بد راستایی می‌شه. درگیری در زانو باعث ایجاد اختلال در راه‌رفتن و بالا و پایین رفتن از پله‌ها شده  و با پیشرفت این عارضه، فرد فعالیت‌های عملکردی خودش رو از دست میده و ممکن هست کاندید عمل جراحی تعویض مفصل زانو بشه.

عواملی که فرد را مستعد ابتلای آرتروز میکنند:

• سن: این عارضه عمدتا افراد بالای 45 سال را مبتلا می‌کنه. با افزایش سن احتمال ابتلا به این عارضه بیشتر میشه چون علاوه‌بر تخریب غضروف مفصلی به‌دلیل استفاده‌ی طولانی مدت و مکرر، قدرت ترمیم غضروف ها و جذب نیروها توسط غضروف مفصلی در سنین بالا کاهش پیدا میکنه و این خودش یه عامل دیگه برای مستعد کردن وضعیت افراد مسن برای ابتلا به آرتروز هست.
• جنسیت: میزان بروز این عارضه در زنان بیشتر از مردان هست.
• میزان تراکم استخوان: تراکم پایین استخوان نیز یکی از عوامل مستعدکننده ی آرتروز می‌باشد.
• حرکات تکراری و مداوم به دلیل فعالیت های شغلی یا ورزشی: تکرار یک حرکت در طولانی مدت ممکن هست تا غضروف مفصلی رو از بین ببره.
• چاقی مفرط: به دلیل این که نیروی وارد به مفصل رو افزایش می‌ده میتونه یکی از دلایل اصلی ایجاد آرتروز شمرده بشه.
• راستای غیرطبیعی زانو: مثل کسانی که زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری دارن.
• ضعف عضلانی
• بی‌ثباتی یا دامنه‌ی حرکتی بیش از حد در مفصل
• نقص‌های مادرزادی: مانند اختلاف طول دو اندام
• دلایل متابولیک و هورمونی
• آسیب‌های قبلی و ضربه به مفصل مانند شکستگی‌های سر استخوان ساق
• عارضه های دیگر که میتوانند به طور ثانویه باعث ایجاد ارتروز شوند مانند روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتویید)

• ایجاد دردی که با فعالیت افزایش پیدا میکنه و با استراحت کم می‌شه.
• ایجاد درد در زانو بعد از نشستن طولانی مدت
• التهاب مفصل
• خشکی مفصل به خصوص در هنگام صبح
• کاهش دامنه‌ی حرکت زانو که در حقیقت باعث اختلال در بالا و پایین‌رفتن از پله و راه‌رفتن و … می‌شه.
• در موارد شدید، شنیدن صدای خش خش و ساییده شدن استخوان‌های درون مفصل هنگام حرکت
• ضعف و کاهش حجم عضلات اطراف مفصل که به دنبال کاهش دامنه‌ی حرکتی ایجاد می‌شه.

تشخیص این عارضه در واقع با معاینه‌ی فیزیکی و بررسی عکس‌های رادیولوژیه. به دلیل این که آرتروز در طول زمان بدتر می‌شه، هر چه زودتر تشخیص داده ‌بشه و درمان آن شروع بشه بهتره.

با مشاهده‌ علائم آرتروز در معاینات بالینی و شرح حال بیمار، تایید نهایی این عارضه توسط بررسی عکس‌‌های رادیولوژی (X-ray) و MRI صورت می‌گیره. در عکس‌های رادیولوژی کاهش فضای مفصلی و از بین‌رفتن غضروف مشاهده می‌شه.

درمان آرتروز شامل درمان‌های جراحی و غیرجراحی می‌شه و مثل تمام عارضه های دیگه درمان‌های غیرجراحی مانند دارودرمانی و فیزیوتراپی و استفاده از بریس و کاهش وزن و … در اولویت هستن. ولی اگر این درمان‌ها موثر واقع نشن و یا میزان از ‌بین‌ رفتن غضروف خیلی شدید باشه از درمان جراحی استفاده می‌شه.

درمان‌های غیرجراحی با این که پروسه‌ی عارضه را تغیر نمی‌دهن اما به کاهش درد و بهبود عملکرد فرد تا حد امکان کمک می‌کنن. متخصصان با‌توجه به تجارب گذشته براین باورند که ترکیبی از درمان‌های دارویی و غیر‌دارویی می‌تونه روش مناسب و کامل‌تری برای درمان باشه. درمان غیرجراحی در اولین مرحله، آموزش به عارضه دارودرمانی و فیزیوتراپی هست.

کاهش وزن برای کاهش آرتروز زانو

کاهش وزن در افراد با وزن بالا خودش یک درمان محسوب می‌شه چون همونطور که گفتیم کاهش وزن به طور مستقیم با میزان درد ایجاد شده در زانو در ارتباطه. هنگام راه‌رفتن نیرویی که به زانو‌ها وارد می‌شه حدود 1.5 برابر وزن بدنه و این میزان در زمان بالا‌رفتن از پله و یا سطح شیب‌دار به حدود 7 برابر می‌رسه. بنابراین کاهش وزن بدن می‌تونه نیروی وارده به زانو‌ها را کاهش بده و در بهبود درد بیمار موثر باشه.

استفاده از بریس برای آرتروز زانو

این مورد هم میتونه به درمان کمک کنه. بریس وسیله‌ایه که اطراف اندام رو میپوشونه تا حرکت اون رو کنترل کنه و یا شکلش رو تحت تاثیر قرار بده. استفاده از بریس‌های کاهنده یا حذف کننده‌ی فشار زانو (Unloading Baces) میتونه هم از آسیب بیشتر به مفصل جلوگیری کنه و ازش محافظت کنه و هم با کم کردن فشار از روی زانو به کاهش درد بیمار کمک میکنه.

• جلوگیری از وارد‌شدن نیروی بیش از حد و یا ضربه به زانو
• بهبود قدرت عضلات
• بهبود تغذیه‌ی غضروف با برقراری مجدد حرکات مفصلی
• کاهش درد و بازگرداندن بیمار به سطح عملکرد مناسب

• استفاده از گرمادرمانی و سرمادرمانی برای کاهش التهاب و درد
• استفاده از تحریک‌کننده‌های الکتریکی ضد‌درد برای کاهش درد
• استفاده از تعلیق‌درمانی و آب‌درمانی که به‌دلیل کاهش وزن سبب بهبود دامنه حرکتی و کاهش درد بیمار می‌شن.
• استفاده از تکنیک‌های موبیلیزیشن برای کاهش درد و سفتی و محدودیت حرکتی
• طراحی تمرینات متناسب با وضعیت فرد : انجام تمرینات ورزشی مناسب باعث تقویت عضلات اطراف زانو شده و می‌تونه فشار را از روی مفاصل زانو برداره. (توجه داشته باشید که برای انجام تمرین صحیح و زمان مناسب انجام آن حتما با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید.)
• تمرینات دامنه‌ی حرکتی و کششی برای حفظ دامنه‌ی مفصل و افزایش تحرک آن و جلوگیری از کوتاهی عضلات
• تمرینات تعادلی و کنترل عصبی عضلانی به منظور بهبود تعادل و جلوگیری از وارد شدن ضربه و نیروی زیاد به مفاص

روش های درمان آرتروز زانو با فیزیوتراپی

خب دوستان همونطور که گفته شد، این عارضه سیر پیشرونده‌ای داره یعنی با گذشت زمان پیشرفت کرده و متاسفانه بدتر میشه و قابل درمان قطعی نیست. اما نگران نباشید؛ با روش‌های ترکیبی غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی میشه تا حد امکان به کاهش علائم بیمار، کنترل روند عارضه و بهبود عملکرد فرد کمک کرده و از ناتوانی زود هنگام اون جلوگیری کرد. درمان دائمی برای این عارضه جراحی هست که آن هم به دلیل عوارضی که داره در نهایت به عنوان آخرین مرحله سراغش میریم. در این میان بی‌شک یکی از درمان‌های حیاتی آرتروز زانو فیزیوتراپی هست که با کاهش درد بیمار و بهبود عملکرد و کیفیت زندگی فرد همراه با دارو‌درمانی نقش اصلی را در کنترل این عارضه داره…

این درمان موجب تسکین علائم و کاهش درد می‌شه ولی روند عارضه رو تغییر نمی‌ده؛ بلکه فقط سرعت پیشرفت این عارضه رو کاهش‌ میده.

تزریق دارو به داخل زانو

همینطور تزریق کورتیکواسترویید به داخل مفصل هم باعث کاهش علائم ازجمله درد می‌شه؛ و البته تزریق اسید هیالورونیک در مراحل اولیه‌ی عارضه به منظور کمک احتمالی به غضروف‌سازی صورت میگیره. درد خفیف معمولا با تجویز استامینوفن بهبود پیدا میکنه اما در موارد شدیدتر از داروهای ایبوپروفن و آسپیرین برای کاهش درد و التهاب استفاده میشه.

با آموزش یک سری موارد بسیار ساده و کاربردی میشه موجب بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی فرد شد. فیزیوتراپیست با آموزش نحوه‌ی صحیح انجام فعالیت‌ها به بیمار کمک میکنه تا کم‌ترین میزان نیرو به زانو وارد شه و از آن محافظت کنه. اصلاح‌کردن فعالیت‌های بیمار متناسب با شرایطش باعث کم‌کردن تاثیر منفی آرتروز بر زندگی فرد و کندتر کردن روند پیشرفت عارضه میشه.

• بیمار میتونه در فازهای پیشرفته‌ی آرتروز و یا برای کاهش فشار وارد بر زانو هنگام راه‌رفتن و همچنین کاهش درد از وسایل کمکی استفاده کنه، مثل عصا و کراچ و…
• به افرادی که به طور منظم پیاده‌روی میکنن، توصیه میشه که روی یک سطح نرم راه برن؛ مثلا راه رفتن روی چمن میتونه موثر واقع بشه…
• استفاده از کفش با کفی مناسب هم میتونه باعث بشه نیروی ‌های فشارنده‌ی مفصل کاهش پیدا کنه و در نتیجه کاهش درد رو در پی داشته باشه.
• بیمار باید از حفظ وضعیت خم بودن زانو به صورت طولانی مدت پرهیز کنه؛ مثل نشستن روی صندلی‌های کوتاه، استفاده از دستشویی غیرفرنگی، نمازخواندن روی زمین و …
• آموزش نحوه‌ی صحیح انجام فعالیت‌ها ( مثل بلند کردن اجسام ) در این بیماران اهمیت ویژه‌ای داره.

برای درمان التهاب مفصل توازن بین فعالیت و استراحت بسیار اهمیت داره؛ بنابراین برای جلوگیری از خستگی، بیمار باید براساس شدت عارضه و میزان سختی کارها، فعالیت‌های خودش رو تنظیم کنه.

به دلیل این که بیماران مبتلا به آرتروز زودتر خسته میشن و این خستگی باعث بدتر شدن علائم عارضه میشه پس باید تا جای ممکن از خستگی جلوگیری کرد.

استراحت‌کردن برای کاهش زانو درد و کاهش فشار و بار روی زانو برای بیمار مفیده و بیمار باید در بین روز دوره‌های استراحت داشته باشه و بی‌وقفه فعالیت نکنه.

• فعالیت خودتون رو طوری تنظیم کنین که قبل از احساس خستگی استراحت کنین.
• از انجام کارهای سنگین به‌طور مداوم خودداری کنین و کل زمان فعالیت را به چند قسمت تقسیم ‌کنین و بین هر کدام استراحت کنین. مثلا اگر جارو زدن کل خونه 2 ساعت طول می‌کشه؛ میتونید هر نیم ساعت یک‌بار استراحت کنین و بعد ادامه‌ی کار رو انجام بدین.
• و یا این که کارهای رو در چند روز تقسیم کنین و روزانه مقداری از آن‌ها را انجام بدین و از انجام همه اون ها در یک یا دو روز خودداری کنین.
• در واقع برای هر روز مقدار کار کمی قرار بدین و زیاد فعالیت نکنید و برای انجام کار‌های سنگین اول از کارهای سبک شروع کنین.
• باید فعالیت‌های خودتون رو براساس اهمیت لیست کنین و در ابتدا به کار‌های مهم‌تر بپردازین و از انجام فعالیت‌های غیر‌ضروری حتما خودداری کنین. در صورت احساس خستگی باید فعالیتتون رو ترک کرده و انجام آن را به بعد موکول کنین.
• قرار‌گرفتن در وضعیت صحیح، امکان حفظ مفاصل و کاهش درد و نیروی وارد بر آن‌ها را فراهم می‌کنه و در عین حال خستگی رو هم کاهش میده.
• همینطور لازم به ذکر هستش که باید به بیمار آموزش داده شه تا به طور متناوب وضعیت خودشو تغییر بده و مفصل را در وضعیتی نگه داره که نیرو و فشار کم‌تری به آن وارد میشه.

اگر شما آرتروز زانو دارید تمرین کردن باید جزئی از برنامه‌ی زندگی شما باشه اما نکته‌ی اصلی دونستن تمرین صحیح و نحوه‌ی صحیح انجام اون هست.

اگر تمرین، صحیح انجام بشه حتی میتونه درد رو هم کاهش بده و درنتیجه باعث بهبود توانایی شما برای انجام فعالیت روزمره بشه. اگرچه انجام دادن تمرین نامناسب و یا اشتباه انجام دادن تمرین مناسب قطعا ممکنه باعث افزایش درد و التهاب مفصل بشه.

• بهبود ظرفیت تحمل نیرو بر روی زانو
• بهبود تغذیه‌ی غضروف مفصلی
• تقویت عضلات
• حفظ و بهبود دامنه‌ی حرکتی

جراحی در مراحل اخر عارضه و یا وقتی که درد شدید زندگی فرد را مختل کند، پیشنهاد می‌شه که در ادامه اون هارو باهم بررسی می‌کنیم…

جراحی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی)

نوعی جراحی هست که در آن سطح مفصلی آسیب دیده و خراب شده را برداشته و به‌جای اون سطح مفصلی مصنوعی قرار میدن. در موارد شدید کل مفصل زانو رو برداشته و به‌جای آن مفصل زانوی مصنوعی قرار میدن.

جراحی برش استخوان (استئوتومی)

نوعی جراحی که در آن بخشی از استخوان ساق یا ران را برای کاهش فشار وارده به زانو برمی‌دارن یا برش میزنن.

جراحی خشک کردن مفصل (آرترودزیس)

نوعی جراحی است که در آن قابلیت تحرک مفصل را از بین می‌برن و به عبارتی مفصل رو خشک میکنن. این نوع عمل در مواردی استفاده میشه که نمیشه درد مفصل رو با روش‌های معمول ازبین‌برد.

Hurtling D,Kessler R M. Management of common musculoskeletal disorders, 4^th ed.

Mohammad akbari p.t.,ph.d., ilia khajeh, p.t., ph.d. student, Physical therapy in rheumatologic

and dermatologic conditions,3^rd ed.

www.Physio-pedia.com

www.healthline.com

www.webmd.com

www.orthoinfo.aaos.org