اختلالات عضلات کف لگن

اختلالات عضلات کف لگن به معنای عملکرد غیرطبیعی عضلات موجود در کف لگن است. کف لگن شما شامل مجموعه ای از عضلات و لیگامان ها و ارگان هایی همانند رکتوم (قسمت انتهایی روده بزرگ)، واژن و مثانه در ناحیه لگن می باشد. عضلات و لیگامان های کف لگن همانند یک قلاب از ارگان های موجود در لگن شامل مثانه، انتهای روده بزرگ، پروستات و رحم حمایت می کنند. انقباض و شل کردن عضلات کف لگن در کنترل حرکات روده، ادرار کردن، و انجام فعالیت های جنسی به شما کمک می کند.

اختلالات کف لگن گاهی به شکل شل شدن بیش از اندازه و در بشتر مواقع به صورت سفت بودن غیر طبیعی عضلات کف لگن بروز می کند. در نتیجه به طور مثال ممکن است دفع طبیعی و راحت مدفوع به علت سفتی بیش از حد عضلات کف لگن برای شما مشکل شود. اختلالات عضلات کف لگن اگر بدون درمان رها شوند ممکن است منجر به ناراحتی، آسیب بلند مدت روده بزرگ، افتادگی رحم، مثانه یا روده، بی اختیاری ادرار یا مدفوع، یبوست مزمن، دردهای لگنی و شکمی شوند

شماری از علایم مرتبط با اختلال عملکرد کف لگن هستند. اگر شما به اختلال کف لگن مبتلا هستید، ممکن است علایم زیر داشته باشید:

• مشکلات ادراری همانند ادرار کردن اورژانسی یا ادرار کردن دردناک
• بی اختیاری ادرار یا مدفوع
• یبوست یا افتادگی روده
• کمردرد
• درد در ناحیه لگن، نواحی جنسی یا روده بزرگ
• ناراحتی در هنگام انجام مقاربت برای خانم ها
• فشار در ناحیه لگن یا روده بزرگ
• اسپاسم های عضلانی در لگن

انسداد دفع مشکل در انجام حرکات روده و بیرون دادن مدفوع است. در این بیماری مدفوع به انتهای روده می رسد اما بیمار برای بیرون دادن مدفوع مشکل دارد. در صورت ابتلا به این مشکل شما احساس دفع ناکامل دارید مانند آنکه مدفوع در رکتوم باقی مانده است. انسداد دفع ممکن است که توسط افتادگی ارگان های کف لگن ( روده، رحم، مثانه) یا عملکرد غیر طبیعی (اسپاسم) عضلات کف لگن ایجاد شود.

رکتوسل

رکتوسل یک بیرون زدگی در دیواره قدامی انتهای روده بزرگ (رکتوم) به سمت واژن است. در حالت طبیعی رکتوم به صورت مستقیم به مقعد متصل می شود. هنگامیکه بیمار مبتلا به رکتوسل برای دفع مدفوع زور میزند، امکان دارد که مدفوع در بیرون زدگی غیرطبیعی رکتوم که به سمت واژن برجسته شده است، گیر بیفتد. این مشکل مانع از دفع کامل مدفوع است. معمولا رکتوسل در مراحل ابتدایی سبب ایجاد علایم نمی شود. با بزرگ تر شدن برجستگی و پیشرفت بیماری، انجام دفع برای بیمار مشکل می شود و ممکن است که مقداری نشت مدفوع (بی اختیاری مدفوع) با حرکات روده برای بیمار پیش بیاید. رکتوسل در خانم هایی که زایمان داشته اند شایع تر از آقایان می باشد. علت ایجاد رکتوسل معمولا به علت ضعف عضلات کف لگن و نیز نازک شدن بافت بین رکتوم و واژن است. مراحل اولیه و پیشرفت نیافته رکتوسل با فیزیوتراپی کف لگن و بیوفیدبک درمان پذیر است.

افتادگی ارگان های کف لگن

همانطور که پیشتر گفته شد کف لگن شامل مجموعه ای از عضلات و لیگامان ها و ارگان هایی همانند رکتوم، واژن و مثانه می باشد. کشیده شدن و فشار آمدن به عناصر کف لگن ممکن است با افزایش سن یا پس از زایمان رخ دهد. علایم این بیماری معمولا شامل مشکل در تخلیه کامل ادرار یا مشکل در دفع کامل مدفوع، بی اختیاری یا احساس فشار در ناحیه لگن است. با توجه به میزان نزول ارگان، افتادگی ها به چند درجه تقسیم می شوند. ثابت شده است که افتادگی های خفیف که در آنها ارگان (رحم، مثانه یا انتهای روده بزرگ) از واژن یا مقعد بیرون نیامده است با فیزیوتراپی کف لگن و بیوفیدبک درمان می شوند.

یبوست عملکردی

دنبالچه (کوکسیس) استخوان کوچک انتهایی ستون فقرات است. درد دنبالچه یا همان کوکسالژیا درد این استخوان است. درد معمولا با حرکت و نشستن طولانی بدتر می شود و در برخی از موارد هنگام دفع بیمار درد دارد.

سندرم اسپاسم عضلات کف لگن: این سندرم، اسپاسم عضلات کف لگن است. اسپاسم ها ممکن است بعد از داشتن حرکات روده یا بدون هیچگونه دلیل مشخصی باشند. بیماران اغلب دوره های طولانی فشار کنگ و مبهم زیاد در ناحیه انتهایی روده بزرگ دارند. ممکن است که این علایم هنگام نشستن یا دراز کشیدن بدتر شود. اسپاسم کف لگن در خانم ها شایع تر از آقایان می باشد.

درد دنبالچه

همان دفع دیسینرژیک (dyssynergic defecation) و یا به عبراتی دیگر همان انقباض متناقض عضله پوبورکتالیس (paradoxical puborectalis contraction) است. شیوع یبوست در جامعه در حدود 11 درصد است و از این تعداد بیش از 50 درصدشان به دفع دیسینرژیک مبتلا هستند. عضله پوبورکتالیس بخشی از کنترل عضلانی دفع مدفوع است. این عضله همانند یک قلاب به دور ناحیه انتهایی روده بزرک (رکتوم) پیچیده است. در حین حرکات روده، عضله پوبورکتالیس باید شل شود تا با حرکات روده، دفع مدفوع میسر شود. در صورتیکه این عضله شل نشود یا به علت انقباض متناقض سفت تر شود، در هنگام زور زدن برای دفع مدفوع، حس شما همانند فشار دادن یک در بسته است. یک روش درمانی ثابت شده و دایمی در این نوع از یبوست، فیزیوتراپی کف لگن و بیوفیدبک می باشد.

بي اختياری مدفوع يعني عدم توانايي در كنترل مدفوع يا گاز در زمان لازم . كنترل مدفوع براي فعاليت هاي روزانه بسيار ضروري است و اهميت آن تا زمانيكه اختلالي پيش نيامده براي فرد مشهود نميشود . كنترل گاز يا مدفوع طي عمليات پيچيده اي صورت ميگيرد و چندين اندام درگير اين كار هستند. روده ي بزرگ و ركتوم و مقعد همگي بخشي از سيستم گوارشي هستند . روده ي بزرگ بشكل لوله اي عضلاني با حدود 1 الي 1.5 متر و ركتوم با 15 سانتيمتر و مقعد با حدود 3 سانتميتر در انتها مي باشند.

غذاي نيمه هضم شده از روده ي كوچك وارد روده ي بزرگ شده، مواد مغذي و آب از آن جدا و مابقي بصورت مدفوع طي يكسري انقباض هاي هماهنگ شده به ركتوم ميروند. ركتوم با ورود مدفوع شل ميكند و محلي ميشود براي ذخيره ي آن. در اين بين، عضله هاي اطراف مقعد و عضله هاي اسفنكتر منقبض و از دفع گاز و مدفوع جلوگيري ميكنند. هنگامي كه اسفنكترهاي مقعد منقبض مي‌شوند، عضله هاي دروني اطراف مقعد بنام اسفنكترهاي دروني شل ميكنند تا مدفوع به كانال مقعد ورود كند. در اينجا حسگرهاي عصبي تفاوت بين گاز و مدفوع را شناسايي و حالت مدفوع را مشخص ميكنند (نرم يا شل). سيگنالها به مغز ارسال و نياز به اجابت مشخص ميشود. اگر زمان و محل براي اجابت مناسب باشد عضله هاي اسفنكتر مقعد و همچنين عضله هاي لگن شل ميكنند و عضله هاي شكم براي دفع منقبض ميشوند.

عواملي از قبيل مدفوع شل ، ركتوم ، مقعد يا عصب هاي آسيب ديده يا مريض همگي در بی اختياری مدفوع دخيل هستند.

این عارضه براي بيمار بسيار مشكل ساز است. بيمار كلا بخاطر آغشته شدن لباس بطور اتفاقي بسيار خجالت زده است. متاسفانه خيلي از اين بيماران بطور پنهان رنج مي‌برند و حتي قضيه را با افراد خانواده و يا پزشك در ميان نمي گذارند. این مشکل باعث مي‌شود تا اين افراد از يك سري فعاليت هاي اجتماعي دوري، كار خود را منتقل يا تعويض و حتي روي رابطه های شخصي آنها اثر بگذارد. هزينه هاي پزشکی، پرستاري و روزهاي از دست رفته از كار هم بر جامعه اثر دارند.

• جنسيت: اين مشكل در زنان تقريبا دوبرابر مردان است چون عضله هاي اسفينكتر مقعد هنگام زايمان معمولا آسيب ميبينند. اين آسيب ميتواند بصورت پاره شدن عضله‌ي اسفينكتر و يا آسيب ديدن عصب هاي پودندال (كنترل كننده ي عضلات مقعد) باشد.
• سن بالا: این مشکل در افراد مسن بيشتر ديده ميشود. عملكرد مقعد با گذشت زمان تضعيف و در اشخاص مسن باعث بی اختياری مي‌شود. در ضمن بيماري هاي عصبي در اين گروه سني عمومي تر است.
• بيماري هاي كلي: این مشکل در منزل سالمندان و بيمارستان كه بيمار كم تحرك است و يا رفتن به توالت برايش مقدور نيست .
• زايمان قبلي: مخصوصا در افرادي كه اپي زياتموي (برش جراحي) يا فورسپس يا حاملگي بلند مدت داشته اند. در بيش از 35 درصد از زناني كه زايمان طبيعي دارند آسيب ديدگي اسفينكتر تشخيص داده نميشود و احتمال اين آسيب ديدگي با استفاده از ابزار و فورسپس بيشتر است. اين آسيبها در سنين پايين با عضله هاي كف لگن جبران ميشوند ولي در نهايت خود را در سنين بالا نشان ميدهند.
• جراحي آنوركتال قبلي: بيماراني كه تحت جراحي شقاق (كيسه ي چركي) يا فيستول مقعد (مسير غيرعادي بين روده و اندام هاي مجاور يا بين روده و سطح پوست) قرار گرفته اند و يا هموروئيد دارند (اگر به عضله هاي اسفينكتر آسيب رسيده باشد).
• ركتوم برداشته شده: بيماراني كه بخش يا كل ركتوم آنها برداشته و به بخش ديگر روده متصل شده است ، چون ديگر محلي براي ذخيره ي ضايعات مثل ركتوم اصلي وجود ندارد.
• پرتو به لگن: افرادي كه لگن آنها تحت پرتودرماني قرار گرفته و عصب هاي كنترل كننده ي مقعد آسيب ديده اند.

بي اختياري متغير است : از عدم كنترل هاي جزئي (گاز) تا عدم كنترل كل مدفوع و آن هم بدون هشدار. این مشکل براي برخي فقط هفتگي يا ماهيانه است و براي برخي روزانه. در برخي افراد هم بي اختياري با تغيير حالت مدفوع تشديد ميشود ، مثلا مدفوع سفت قابل كنترل ولي مدفوع نرم غير قابل كنترل است.

در بعضي بيماران هشدار و نياز به اجابت غيرعادي ميشود يعني بيمار اصلا حس اجابت ندارد ولي يكباره مدفوع شل يا سفت خارج ميشود. بعضي ها هم احساس فوريت دارند ، يعني حس اجابت دارند ولي نميتوانند مدفوع را براي بلند مدت نگه دارند . بيمار ميخواهد هميشه در نزديكي توالت باشد و از وضعيت هايي كه به توالت دسترسي ندارند اجتناب مي ورزد.

براي تشخيص بی اختياری مدفوع بررسي دقيق سابقه ي بيمار و گوش دادن به مشكلاتش لازم است. پزشك بايد با طرح سئوال شدت علائم را دقيقا بررسي كند كه شامل دفعات بي اختياري گاز و مدفوع شل يا سفت ، حس نياز به اجابت ، تاثير بي اختياري بر روند زندگي (نياز به گذاشتن پارچه) و شدت علائم است.

سابقه ي دقيق جراحي ها و داروهاي مصرف شده نيز لازم است. اين موارد شامل هرگونه جراحي ركتوم قبلي و نوع آن ، سابقه ي اسهال ، التهاب و كوليت روده ، مشكلات كف لگن مانند بي اختياري در ادرار يا پرولاپس ركتوم (كه ركتوم برميگردد و از بدن بيرون ميزند) ، سابقه بيماري هاي عصبي ، داروها و سابقه بيماري هاي زنانه ميباشند.

پس از بررسي كامل سابقه ي بيمار، معاينه كامل جسمي مي‌تواند دليل این مشکل را مشخص کرده و براي درمان برنامه ريزي شود. معاينه ي جسمي شامل مقعد و پوست اطرافش ، معاينه ي مقعد با انگشت و آنوسكوپي (مشاهده ي درون مقعد با دوربين) مي باشند.

یکی از راههای درمان اختلالات عضلات کف لگن؛ بیوفیدبک است که در ادامه با آن آشنا خواهیم شد…

استخوان لگن حلقه ای پهن و محکم از استخوان‌ها است که در پایه ستون فقرات بین تنه و پاها قرار دارد. دردهای ناحیه لگن به دلایل مختلفی مانند درگیری عضلات این ناحیه، کشیدگی رباط های لگنی، درد دنبالچه، التهاب بورس های این ناحیه و شکستگی لگن می تواند رخ دهد.

اما در بیوفیدبک عضلات کف لگن ما تنها به دردهایی که علت آن درگیری عضلات این ناحیه باشد، می پردازیم. مجموعه کف لگن به عنوان یک واحد عصبی – عضلانی – اسکلتی دارای گیرنده‌ها و رشته‌های عصبی و عضلات است، که در حفظ کنترل ادرار و مدفوع، ایجاد پاسخ جنسی نرمال و زایمان همگی این مجموعه رشته‌های عصبی و عضلات کف لگن با هم نقش دارند .

بیو فیدبک تکنیکی است که از دستگاه‌های مختلف برای ارائه اطلاعاتی درباره چگونگی انقباض عضلات لگن استفاده می‌کند. پیام یا “بازخورد (فیدبک)” می‌تواند به بهبود آگاهی و کنترل عضلات کف لگن شما کمک کند. این تکنیک‌ها برای خانم‌هایی که موفق به بهبود علائم خود نشده‌اند، به یک برنامه ورزشی مخصوص عضلات لگن اضافه می‌شوند. بیوفیدبک را می‌توان به روش‌های زیر دریافت کرد:

• درمانگری که عضلات منقبض شده را لمس می‌کند.
• اگر عضلات لگن دچار انقباض شده و سایر گروه‌های عضلانی ریلکس باشند، یک اسکرین کامپیوتری از طریق تصویر و صدا آن را نشان خواهد داد. این کار با اتصال رایانه به سنسورهای کوچک در واژن یا راست روده و روی پوست شکم و پاها انجام می‌شود.

یکی دیگر از انواع بیوفیدبک از تمرینات وزنی واژینال استفاده می‌کند. در این روش یک سری اشیاء پلاستیکی مخروطی شکل با قابلیت افزایش وزن می‌توانند به تقویت عضلات واژن کمک کنند. این اشیاء برای مدت کوتاهی (15 تا 30 دقیقه) در واژن قرار می‌گیرند و زنان عضلات لگن خود را برای نگه داشتن آن‌ها منقبض می‌کنند. فیزیوتراپیست شما را راهنمایی می‌کند تا بتوانید به تدریج مخروط‌های سنگین‌تر را برای مدت زمان طولانی‌تر، در حالت ایستاده و حتی در حال راه رفتن در واژن خود نگه دارید. از این وزنه‌ها در خانه نیز می‌توان استفاده کرد.

به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کند. فیزیوتراپیست شما ممکن است از یک محرک عصبی خارجی استفاده کند. علاوه بر این، پزشکان گاهی اوقات تحریک عصبی داخلی و دائمی را توصیه می‌کنند. تحریک پوستی عصب تیبیال (PTNS) یک روش غیر جراحی است که برای اعمال تحریک الکتریکی در داخل مطب پزشک استفاده می‌شود. فیزیوتراپیست یا پزشک یک سوزن نازک را در نزدیکی مچ پا قرار داده و سپس آن را به یک محرک باتری خور متصل می‌کند. پس از روشن کردن محرک، پالس‌های الکتریکی خفیفی در اعصاب موجود در پا حرکت می‌کنند و به سمت اعصابی می‌روند که مثانه شما را کنترل می‌کنند. پزشک پاسخ بدن شما را مشاهده می‌کند تا سطح ایده‌آل را برای تحریک عصبی شما تعیین کند. اکثر خانم‌ها برای شروع 12 جلسه در هفته و هر جلسه 30 دقیقه تحت درمان قرار می‌گیرند. پس از آن، تنها ممکن است به درمان‌های گاه به گاه، معمولاً تقریباً یکبار برای حفظ کنترل مثانه نیاز داشته باشید. PTNS اغلب در کنار تمرینات کگل استفاده می‌شود.

همچنین باانجام تمرینات ورزشی می‌توان در منزل به بهبود این اختلال کمک کرد،در ادامه با این حرکات آشنا میشویم.

بیوفیدبک با کمک به بیماران جهت غلبه بر مشکلاتشان کار می‌کند، تا یاد بگیرند که چگونه عضلاتی را که قادر به دیدن آنها نبوده و حس کردن آنها سخت است، تحت کنترل بگیرند. فیزیوتراپ‌ها از این ابزار آموزشی  به عنوان راهی استفاده می‌کنند، تا زمانی که دفع مدفوع با مشکل مواجه است، شل شدن عضلات را به آنها آموزش دهند یا هنگامی که دچار بی‌اختیاری ادرار هستند یاد بگیرند که عضلات را منقبض کنند، یا هنگامی که مدفوع مشکل ساز است. این بازخورد دیداری و شنیداری به بیماران آموزش می‌دهد تا عضلات خود را کنترل کنند، در حالی که به فیزیوتراپ این امکان را می‌دهند تا پیشرفت آنها را با استفاده از مجموعه ای از جلسات درمانی تحت نظر داشته باشند.

به شما آموزش داده خواهد شد که چگونه عضلات کف لگن را با استفاده از الکترودهایی تشخیص دهید، که ضربات الکتریکی را روی یک خط  رنگی در مانیتور کامپیوتر تغییر می‌دهد و شما می‌توانید انقباض و شل شدن عضلات را در آنجا مشاهده کنید. با فشار مداوم عضلات و ایجاد این خطوط الکتریکی رنگی ، می‌توانید فعالیت عضلات خود را ببینید.

• درمانگر فیزیکی برای کمک به بیمار برنامه‌ای طرح می‌کند که ترکیبی از برنامه رفتن به توالت و اصلاح رفتار است. برای مثال اگر بیمار هر یک ساعت یک بی‌اختیاری ناگهانی داشته، درمانگر باید برنامه رفتن به توالت را هر ۴۵ دقیقه تنظیم می‌کرده است. بعد از اینکه چهار تا پنج روز گذشت و بیمار بین فاصله‌های رفتن به توالت نشت ادرار نداشت، می‌توان فاصله زمانی رفتن به توالت را ۱۵ دقیقه افزایش داد. اما نباید فقط زمان را تغییر داد بلکه باید به موارد زیر نیز توجه کرد:
• تغییرات رژیم غذایی مانند کاهش مصرف محرک‌های مثانه ازجمله کافئین می‌تواند بخشی از برنامه درمانی باشد.
• تغییر رفتار بیمار جنبه‌ی دیگری از برنامه بازآموزی مثانه است و بخشی از برنامه مقابله با بی‌اختیاری فوریتی به حساب می‌آید. بی‌اختیاری فوریتی می‌تواند نشانه تحریک‌پذیری مثانه باشد و هنگامی که کسی سراسیمه و در خارج از زمان برنامه‌ریزی‌ شده به توالت می‌رود؛ این برنامه نمی‌تواند به بی‌اختیاری او کمک کند. اگر مشکل این بود که بیمار در ساعاتی خارج از زمان‌های برنامه‌ریزی شده نیاز به رفتن به توالت دارد، درمانگر فیزیکی می‌تواند راهکارهای استراحت و ریلکس کردن شامل تنفس عمیق و ورزش‌های عضلات کف لگن را به کار گیرد.

جهت کاهش اختلالات عضلات کف لگن تمرینات روزانه می‌توانند ماهیچه‌های لگن را تقویت کنند و مفید واقع شوند؛ و در نتیجه باعث بهبود عملکرد آن‌ها شوند. محبوب‌ترین این تمرینات، ورزش کگل است که مستقیما بر روی عضلات لگن کار می‌کند، اما تمرین‌های دیگر مانند اسپلیت میز و اسکوات نیز کف لگن را فعال می‌کنند.

کگل

هنگامی که عضلات لگن را را به طور هدفمند منبسط و منقبض می‌کنید، یکی از تمرینات محبوب برای تقویت لگن، به نام “کگل”، را انجام می‌دهید. کگل را می‌توانید در هر مکانی، به صورت نشسته، ایستاده، یا در حالی که دراز کشیده‌اید انجام دهید، به طوری که هیچ کس متوجه آن نشود. عضلات کف لگن را به مدت 3 ثانیه منقبض کرده و سفت کنید و سپس 3 ثانیه استراحت کنید. دقت کنید که حتما عضلات خود را بالا ببرید و به سمت پایین فشار وارد نکنید. نفس کشیدن را فراموش نکنید. این کار را 10 بار پشت سر هم ، 3-5 بار در روز تکرار کنید. وقتی که پشت چراغ قرمز توقف کرده‌اید، زمان خوبی برای انجام این حرکت است!

پل باسن اگر به درستی انجام شود، عضلات کف لگن و همچنین عضلات باسن را فعال می‌کند. به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را با زاویه 90 درجه خم کنید و پای خود را نزدیک بدن قرار دهید. سر، پا و دست‌ها را روی زمین نگه دارید. با فشار پاشنه پا لگن خود را از زمین بلند کرده و به مدت 2 ثانیه در این حالت بمانید. تکرار.

سگ پرنده

به حالت میز قرار بگیرید (روی چهار دست و پا). زانوهایتان باید زیر مفصل ران و مچ دست‌هایتان زیر شانه‌هایتان قرار بگیرد. عضلات هسته خود را سفت کنید (این یک چالش تعادل است!)، دست و پای مخالف خود را صاف کرده و بالا ببرید و سر و گردن خود را در وضعیت خنثی نگه دارید (مستقیم به پایین نگاه کنید). دو ثانیه در این حالت بمانید و سپس آن را با تغییر متناوب دست و پاهایتان تکرار کنید.

بخاطر داشته باشید که برای بدست آوردن بهترین نتیجه باید عضلات خود را در طول تمرین به خوبی درگیر کنید. ممکن است به 3-6 هفته تا 6 ماه تمرین نیاز داشته باشید تا بتوانید کنترل مثانه خود را بدست بیاورید.