مفصل زانو

سلام دوستان؛ امیدوارم حالتون خوب باشه J.امروز قراره درمورد آناتومی مفصل زانو با هم صحبت کنیم و این مفصل رو بیشتر بشناسیم و ببینیم که از چه بخش ها و ساختارهایی تشکیل شده.پس برای شناخت بیشتر زانو با ما همراه باشین!

مفصل زانو علاوه بر تحرک بالایی که داره فشار خیلی زیادی رو هم تحمل میکنه؛ چون وزن کل بدن از طریق زانو به زمین منتقل میشه؛ پس این مفصل باید ساختارهای حفاظتی قدرتمندی داشته باشه تا ثبات اون رو فراهم کنن و جلوی آسیب بهش رو بگیرن.مفصل زانو به خاطر نقش هایی که بر عهده داره، مستعد آُسیب بالایی هست.مفصل زانو با نام علمیِ Tibiofemoral joint از دو استخوان تشکیل شده به نام‌های فمور یا همان استخوان ران که بخش بالایی زانو هست و تیبیا یا همان استخوان درشت نی یا ساق که بخش پایینی مفصل زانو هست (این‌ها رو خوب به خاطر بسپارید که جلوتر باهاشون کار داریم!).این مفصل از نوع ساینوویال بوده و دارای کپسول مفصلی، مایع مفصلی، لیگامان‌ها یا همون رباط‌ها،تاندون های عضلات، منیسک‌های داخلی و خارجی و ساختارهای دیگر هست.زانو علاوه بر مفصل تیبیوفمورال، از مفصل دیگری به نام Patellofemoral هم تشکیل شده که مفصل بین استخوان کشکک و استخوان ران هست؛ در اینجا ما به مفصل تیبیوفمورال می پردازیم.

حرکاتی که در این مفصل صورت میگیره شامل خم شدن (flexion)، صاف شدن (extension)، چرخش داخلی (internal rotation) و چرخش خارجی (external rotation) هست.

مفصل زانو مثل مفاصل ساینوویال دیگر دارای کپسول مفصلی هست.کپسول مفصلی مانند کیسه ای به شکل استوانه است که مفصل رو در بر گرفته و در داخل آن کیسه، استخوان ها و غضروف های سازنده ی مفصل و مایع مفصلی قرار میگیرند. در واقع فضای داخل کپسول، فضای مفصلی نام داشته که در آن مایع مفصلی وجود دارد. مایع مفصلی باعث حرکت راحت تر غضروف های مفصلی با لزج کردن آنها و در نتیجه حرکت بهتر مفصل میشود.کپسول مفصلی زانو و رباط های مرتبط با آن، در محدود کردن حرکات و حفظ عملکرد طبیعی مفصل تاثیر بسزایی دارند؛ به طوری که اگر کپسول یا رباط ها دچار پارگی شوند، حفظ ثبات این مفصل توسط عضلات تقریبا غیرممکن خواهد بود و مفصل دچار بی ثباتی خواهد شد.در تصویر زیر، کپسول مفصلی، غضروف مفصلی و فضای داخل مفصلی به طور واضح مشخص شده اند.

ساختار دیگری که در تصویر زیر مشاهده میشود، بورس (Bursa) نام درد.بورس در حقیقت مانند بالشتکی است که پر از مایع هست.کار بورس این هست که از اصطکاک و ساییدگی ساختارهای مختلف روی هم جلوگیری کند.بورس ها اغلب بین تاندون های عضلات و استخوان ها یا رباط ها و استخوان ها و یا زیر پوست قرار دارند.بعنوان مثال در زیر برجستگی ناحیه آرنج، بورس اولکرانون وجود دارد.در زانو تعداد زیادی بورس از جمله بورس های پره پتلار، اینفراپتلار و سوپرا پتلار وجود دارد که در بالا و پایین استخوان کشکک قرار دارند.

مقدمه کلیات زانو

  رباط‌ها به حفاظت از مفصل کمک کرده و جلوی حرکات اضافی رو میگیرن.مهم ترین رباط هایی که در زانو وجود دارند عبارتند از: رباط صلیبی قدامی (ACL)، رباط صلیبی خلفی (PCL)، رباط طرفی داخلی (MCL) و رباط طرفی خارجی (LCL).هر کدوم از این رباط ها بسته به نوع اتصالات و محل قرار گیری در مفصل زانو، نقش‌های مختلفی ایفا میکنند که در مقالات بعدی به بررسی عملکرد آنها و آسیب و درمان هر یک میپردازیم. در شکل زیر Anterior cruciate ligament یا همان رباط صلیبی قدامی و posterior cruciate ligament یا  رباط صلیبی خلفی به خوبی مشخص شده اند.

رباط های صلیبی زانو

تصویر زیر علاوه بر رباط‌های صلیبی، رباط‌های طرفی یا همون Medial collateral و Lateral collateral ligaments رو هم نشون میده.

رباط های صلیبی زانو

منیسک ها اجزای دیگر مفصل زانو هستند و نقش مهمی در ایجاد یکنواختی مفصلی بر عهده دارند.در هر زانو دو منیسک وجود دارد؛ منیسک داخلی و منیسک خارجی.منیسک داخلی همانطور که از نامش پیداست در سمت داخل زانو قرار دارد و به شکل نیم دایره میباشد.منیسک خارجی در سمت خارج زانو قرار داشته و به شکل یک دایره تقریبا کامل است.منیسک ها باعث میشوند که نیروهای وارده به مفصل، پخش شوند و فشار کمتری به مفصل زانو وارد شود.همچنین سبب جذب ضربه میشوند و در جلوگیری از آسیب به مفصل نقش مهمی ایفا میکنند.منیسک ها توسط رباط های خاصی به استخوان تیبیا و کشکک متصل میشوند و اتصالاتی نیز به رباط های صلیبی و عضلات اطراف زانو دارند.در شکل زیر منیسک داخلی (medial meniscus) و منیسک خارجی(lateral meniscus) را مشاهده میکنید.

دسته ای از عضلات اطراف زانو نقش خم کردن این مفصل رو برعهده دارند و دسته ی دیگر نقش صاف یا باز کردن.عضلات خم کننده که در پشت زانو قرار دارند همسترینگ ها، سارتوریوس، پوپلیتئوس، گراسیلیس و گاستروکنمیوس بوده و عضلات بازکننده که در جلوی زانو هستند بخش های مختلف عضله ی چهارسر رانی می باشند.

منیسک های زانو

مفصل زانو ممکن است از نظر آناتومیکی و به شکل مادرزادی دچار مشکلاتی از قبیل پرانتزی بودن (Genu varum) یا ضربدری بودن (Genu valgum) باشد که منجر به افزایش فشارهای وارده بر این مفصل میشوند.همچنین چرخش استخوان ران به داخل (Anteversion) و به خارج (Retroversion) سبب آُسیب به غضروف مفصلی و ایجاد انحرافات جبرانی سایر بخش های اندام تحتانی مثل ساق، کشکک و مفصل زانو میشود.Genu recurvatum یا باز شدن بیش از حد مفصل زانو در اثر ضعف یا کوتاهی عضلانی باعث افزایش فشار وارده بر زانو شده و تغییراتی در مچ پا ایجاد میکند.ضربه های وارده بر مفصل زانو در اثر افتادن یا تصادفات، تغییر وضعیت استخوان کشکک، التهابات تاندون ها، سندروم پلیکا (Plica syndrome)، نرمی غضروف کشکک (chondromalacia)، آرتروز مفصل زانو (Osteoarthritis)، ضایعات و آسیب های منیسک، بی ثباتی مفصلی و در نهایت پارگی ها و آُسیب های لیگامانی (بخصوص رباط های صلیبی) مشکلاتی هستند که میتوانند در این مفصل ایجاد شده و منجر به درد و کاهش حرکت بیمار شوند که در مقالات بعدی به آنها میپردازیم.

بسیاری از مشکلات زانو را میشه با فیزیوتراپی زانو درمان کرد. امیدوارم این مقاله بهتون کمک کرده باشه که اطلاعاتی درمورد مفصل زانو و ساختارهای تشکیل دهنده اش به دست آورده باشین.در مقالات بعدی به مشکلات و آسیب های زانو و روش های درمانی و فیزیوتراپی اونها می پردازیم.اگر سوال و یا نظری دارین خوشحال میشیم که با ما در بخش نظرات در میون بگذارید.

1. Physical therapy for common musculoskeletal disorders;Dr.marzie Yassin , Dr.amir ahmadi
2. physiopedia.com
3. Joint structure and function;Pamela k.levangie , Cynthia c.norkin 5^th edition